Χρυσός διπλός στατήρας Μεγάλου Αλεξάνδρου, Μακεδονία

Εμπρόσθια όψη

Κεφαλή Αθηνάς με κορινθιακό κράνος. Το πρόσωπο της θεάς απεικονίζεται σε δεξί προφίλ.

Οπίσθια όψη

Η φτερωτή θεά Νίκη κρατάει στεφάνι στο δεξί χέρι και στυλίδα (ιστό πλοίου) στο αριστερό. Στο πεδίο αριστερά απεικονίζεται ένας κεραυνός. Κάτω από το φτερό της Νίκης υπάρχει ένα μονόγραμμα. Στα δεξιά αναγράφεται η λέξη «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ».

Ο νεαρός βασιλιάς και οι πρώτες μεγάλες νίκες

Ο Αλέξανδρος Γ΄ βασίλεψε από το 336 έως το 323 π.Χ. και ονομάστηκε «Μέγας».

Ήταν γιος του Φιλίππου Β΄ και της Ολυμπιάδας. Η ανατροφή του ήταν πολύ προσεγμένη, ενώ μαθήτευσε δίπλα στον Αριστοτέλη.

Σε ηλικία 20 ετών διαδέχθηκε τον πατέρα του στον θρόνο και ανέλαβε το βασίλειο της Μακεδονίας.

Μετά από κατάλληλη προετοιμασία, το 334 π.Χ. ηγήθηκε της πανελλήνιας εκστρατείας. Ξεκίνησε από την Πέλλα προς τον Ελλήσποντο. Στόχος του ήταν η απελευθέρωση των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας.

Μέσα σε λίγα χρόνια κατάφερε να σημειώσει μεγάλες νίκες:

• Νίκησε τους Πέρσες στον Γρανικό ποταμό (334 π.Χ.) και την Ισσό (332 π.Χ.).
• Κατέλαβε τις παράλιες πόλεις Τύρο και Σιδώνα στη Φοινίκη.

Στη συνέχεια έφτασε στην Αίγυπτο όπου ίδρυσε τη Μεγάλη Αλεξάνδρεια. Μία από τις 70 πόλεις που ίδρυσε συνολικά.

Όσο βρισκόταν εκεί, επισκέφθηκε το Αμμώνειο στην όαση Σίβα. Εκεί οι ιερείς τον προσφώνησαν γιο του Άμμωνα Δία.

Ο βασιλιάς της Ασίας

Το 331 π.Χ. ο Αλέξανδρος επέστρεψε στην Ασία και συνέτριψε τη μεγάλη στρατιά του Δαρείου Γ΄ στα Γαυγάμηλα. Η νίκη αυτή έφερε την οριστική διάλυση της περσικής αυτοκρατορίας. Έτσι, πήρε τον τίτλο «βασιλιάς της Ασίας».

Ο Αλέξανδρος συνέχισε την πορεία του προς την Ανατολή:

• Πέρασε από τη Βαβυλώνα, όπου έγινε δεκτός ως απελευθερωτής.
• Κατέλαβε τα Σούσα, την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας.
• Κυρίευσε την Περσίδα Πύλη.
• Κατέλαβε την Περσέπολη, την παλιά κοιτίδα των Περσών. Εκεί διέταξε την καταστροφή των ανακτόρων των Αχαιμενιδών, ως αντίποινα για όσα έκαναν οι Πέρσες στην Ελλάδα.

Το 330 π.Χ. η πανελλήνια εκστρατεία έλαβε τέλος. Όταν έφτασε στα Εκβάτανα, ο Αλέξανδρος απέλυσε τους συμμάχους.

Το τέλος της προέλασης και ο ξαφνικός θάνατος

Ο Αλέξανδρος συνέχισε την προέλασή του ως τη Βακτριανή και τη Σογδιανή όπου παντρεύτηκε τη Ρωξάνη. Μαζί της απέκτησε έναν γιο, τον Αλέξανδρο Δ΄.

Συνέχισε προς την Ινδία και κατέλαβε τα Τάξιλα. Συμμάχησε με τον τοπικό ηγεμόνα και νίκησε τον βασιλιά Πώρο στην τελευταία μεγάλη του μάχη στον Υδάσπη ποταμό.

Λίγο αργότερα, όμως, ο στρατός αρνήθηκε να τον ακολουθήσει και σε άλλες μάχες. Για πρώτη και μοναδική φορά στη ζωή του, ο Αλέξανδρος υποχώρησε. Έτσι, πήρε τον δρόμο του γυρισμού μέσα από την έρημο της Γεδρωσίας.

Την άνοιξη του 323 π.Χ. έφτασε στη Βαβυλώνα, όπου σκόπευε να ιδρύσει τη νέα του πρωτεύουσα. Εκεί αρρώστησε μετά από ένα συμπόσιο, και μέσα σε 10 μέρες απεβίωσε (13 Ιουνίου).

Η πλουσιότερη βασιλική νομισματοκοπία

Η νομισματοκοπία του Μεγάλου Αλεξάνδρου θεωρείται η πλουσιότερη βασιλική νομισματοκοπία της αρχαιότητας.

Η χρηματοδότηση των στρατιωτικών επιχειρήσεων απαιτούσε τεράστια και συνεχή έκδοση νομισμάτων. Για να μπορούν να πληρωθούν όλοι οι στρατιώτες, 26 νομισματοκοπεία στην Ελλάδα και τη Μικρά Ασία εργάζονταν ασταμάτητα. Ένα από αυτά ήταν το νομισματοκοπείο των Αιγών στη Βεργίνα, στο οποίο πιθανότατα εκδόθηκε ο χρυσός διπλός στατήρας της Νομισματικής Συλλογής μας.

Ο Αλέξανδρος Γ΄ εξέδωσε χρυσά νομίσματα σύμφωνα με τον αττικό σταθμητικό κανόνα. Την ίδια πρακτική είχε ακολουθήσει και ο πατέρας του, Φίλιππος Β΄. Η έκδοση των χρυσών στατήρων άρχισε πιθανότατα μετά την κατάληψη της Τύρου (332 π.Χ.).

Παράλληλα, ο Αλέξανδρος Γ΄ προχώρησε σε μια μεγάλη μεταρρύθμιση σε σχέση με το μακεδονικό νόμισμα. Κυκλοφόρησε αργυρά τετράδραχμα σύμφωνα με τον ευρύτατα αποδεκτό αττικό σταθμητικό κανόνα.

Η θεά Αθηνά και η φτερωτή Νίκη

Οι εικονογραφικές επιλογές του Αλεξάνδρου δεν ήταν τυχαίες.

Επέλεξε την προστάτιδά του θεά Αθηνά για την εμπρόσθια όψη του χρυσού διπλού στατήρα. Θεά της σοφίας και του πολέμου, η Αθηνά ήταν υπεύθυνη για τη νίκη και την ελευθερία.

Τη νίκη συμβόλιζε επίσης και η φτερωτή Νίκη στην οπίσθια όψη του νομίσματος. Για τη στυλίδα που κρατάει υπάρχουν 2 πιθανές ερμηνείες:

• Έχει χαραχθεί για να θυμίζει τη νίκη των Ελλήνων στη ναυμαχία της Σαλαμίνας κατά τους περσικούς πολέμους.
• Συμβολίζει την κατάληψη της Τύρου από τον Αλέξανδρο το 332 π.Χ. Αυτή είναι μάλλον και η πιο ρεαλιστική προσέγγιση.

Ο στατήρας στην αρχαιότητα

Η λέξη στατήρας αναφέρεται σε μία από τις ονομαστικές αξίες των αρχαίων νομισμάτων. Ετυμολογικά προέρχεται από τη φοινικική λέξη «σέκελ» (schequel), που σήμαινε νόμισμα ζυγισμένο με συγκεκριμένο βάρος.

Το βάρος του στατήρα διέφερε σημαντικά από περιοχή σε περιοχή, ανάλογα με τον σταθμητικό κανόνα που ακολουθούσε κάθε νομισματοκοπία.

Το νόμισμα στις εκδόσεις μας

Ο χρυσός διπλός στατήρας Μεγάλου Αλεξάνδρου περιλαμβάνεται στο βιβλίο Μέγας Αλέξανδρος. Από τη Γη της Μακεδονίας έως τα Πέρατα της Οικουμένης  σε επιμέλεια της Δρ Δήμητρας Τσαγκάρη. Το βιβλίο παρουσιάζει την ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου μέσα από τα νομίσματά του και τις επιδράσεις τους στον αρχαίο κόσμο, ακόμη και μετά τον θάνατό του. Περιέχει 218 χρυσά, αργυρά και χάλκινα νομίσματα με αναλυτικά επεξηγηματικά κείμενα.

Μπορείτε να αγοράσετε το βιβλίο Μέγας Αλέξανδρος. Από τη Γη της Μακεδονίας έως τα Πέρατα της Οικουμένης από το e-shop της Alpha Bank.

Η Νομισματική Συλλογή της Alpha Bank δεν είναι ανοικτή για το κοινό.

Αν είστε ερευνητής ή ερευνήτρια, μπορείτε να μας επισκεφτείτε κατόπιν ραντεβού.

Για να κλείσετε ραντεβού, επικοινωνήστε μαζί μας.