Χρυσός στατήρας Φιλίππου Β΄, Μακεδονία

Εμπρόσθια όψη

Στεφανωμένη κεφαλή του θεού Απόλλωνα σε δεξί προφίλ.

Οπίσθια όψη

Ένας ηνίοχος οδηγεί συνωρίδα (άρμα που το σύρουν 2 άλογα) κρατώντας τα ηνία. Κάτω από τα μπροστινά πόδια τους υπάρχει τρίποδο. Το νόμισμα φέρει την επιγραφή «ΦΙΛΙΠΠΟΥ» στο κάτω μέρος.

Η ανάδειξη της Μακεδονίας σε σημαντική δύναμη

Η ενθρόνιση του Φιλίππου Β΄ το 359 π.Χ. σήμανε την ανάκαμψη του μακεδονικού βασιλείου, μετά από μια περίοδο κακής διαχείρισης της εξουσίας και καταστροφικών εισβολών από τον Βορρά και από τους Αθηναίους.

Ο Φίλιππος Β΄ υπήρξε χαρισματικός ηγεμόνας. Με τη στρατηγική ιδιοφυΐα του και τις διπλωματικές ικανότητές του ανέδειξε τη Μακεδονία στη σημαντικότερη δύναμη της Χερσονήσου του Αίμου.

Αναδιοργάνωσε τις στρατιωτικές μονάδες, τις εφοδίασε με νέα όπλα, τις σάρισες, και εισήγαγε τη μακεδονική φάλαγγα, μια νέα πολεμική τακτική.

Αντιμετώπισε επιτυχώς τις απειλές από τη Δύση και τον Βορρά και προχώρησε ανατολικά. Εκεί ίδρυσε τους Φιλίππους, την πρώτη ελληνική πόλη με δυναστικό όνομα.

Για να εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση των πολεμικών επιχειρήσεών του, έθεσε υπό την κατοχή του τα μεταλλεία του Παγγαίου. Χάρη στον πλούτο του Παγγαίου, η νομισματική παραγωγή του Φιλίππου Β΄ ήταν τεράστια.

Εισαγωγή του διμεταλλισμού στη Μακεδονία

Ο Φίλιππος Β΄ ήταν ο πρώτος βασιλιάς που εισήγαγε τον διμεταλλισμό στη νομισματοκοπία της Μακεδονίας. Δηλαδή, άρχισε να παράγει και χρυσό εκτός από το αργυρό νόμισμα που συνήθιζαν έως τότε. Εξέδωσε πλούσιες σειρές αργυρών και χρυσών νομισμάτων.

Το 345 π.Χ. εξέδωσε χρυσούς στατήρες σε μεγάλες ποσότητες, σύμφωνα με τον αττικό σταθμητικό κανόνα. Δηλαδή, κάθε στατήρας ζύγιζε περίπου 8,64 γρ.

Σκοπός του ήταν να ανταγωνιστεί τον δαρεικό χρυσό στατήρα, το νόμισμα των Περσών, για να μπορέσει να τον εκτοπίσει από τις διεθνείς αγορές. Ο Φίλιππος Β΄ πέτυχε τον σκοπό του, και τα πανίσχυρα νομίσματά του έγιναν πόλος έλξης για τις αγορές της νοτιότερης Ελλάδας, της Μικράς Ασίας και των παραδουνάβιων περιοχών.

Τα χρυσά και αργυρά νομίσματα του Φιλίππου Β΄ έγιναν πρότυπα απομίμησης από βαρβαρικά φύλα του Βορρά, αρκετά χρόνια μετά τη διακοπή της παραγωγής τους.

Ο φιλίππειος στατήρ

Το χρυσό νόμισμα του Φιλίππου Β΄ ήταν γνωστό ήδη από την αρχαιότητα με την ονομασία «φιλίππειος στατήρ».

Είναι το πρώτο χρυσό νόμισμα που εκδόθηκε στην Ευρώπη και κυκλοφορούσε για δεκαετίες. Μάλιστα, συνέχισε να εκδίδεται και μετά τον θάνατο του Φιλίππου Β΄.

Ο ολυμπιονίκης βασιλιάς Φίλιππος Β΄

Ο Φίλιππος Β΄ ήταν ο πρώτος Μακεδόνας βασιλιάς που αναδείχθηκε ολυμπιονίκης χάρη στα γρήγορα και ικανά άλογά του.

Κέρδισε 3 φορές σε Ολυμπιακούς Αγώνες:

• Το 356 π.Χ. στο αγώνισμα του κέλητος (ιπποδρομία).
• Το 352 π.Χ. στο τέθριππο (αρματοδρομία με 4 άλογα).
• Το 348 π.Χ. στη συνωρίδα (αρματοδρομία με 2 άλογα).

Ήταν τόσο υπερήφανος για την τελευταία επιτυχία του, που αποτύπωσε το νικηφόρο άρμα του στην οπίσθια όψη των χρυσών στατήρων. Έτσι διέδωσε τη σπουδαία του νίκη.

Η σημασία του Απόλλωνα

Η κεφαλή του Απόλλωνα που χαράχτηκε στην εμπρόσθια όψη είναι εμπνευσμένη από τα νομίσματα της Χαλκιδικής Συμμαχίας και της Αμφίπολης.

Η μνεία στον θεό είναι επίσης σαφής, καθώς ο Φίλιππος Β΄ υπήρξε και άρχων της Δελφικής Αμφικτυονίας, μιας ομοσπονδίας από 12 φυλές της Θεσσαλίας και της Στερεάς. Είχε τον έλεγχο της περιουσίας και λειτουργίας του ιερού των Δελφών. Αρχικά αποτελούσε θρησκευτική ένωση, ενώ αργότερα απέκτησε και πολιτική σημασία.

Ο στατήρας στην αρχαιότητα

Η λέξη στατήρας αναφέρεται σε μία από τις ονομαστικές αξίες των αρχαίων νομισμάτων. Ετυμολογικά προέρχεται από τη φοινική λέξη «σέκελ» (schequel), που σήμαινε νόμισμα ζυγισμένο με συγκεκριμένο βάρος.

Το βάρος του στατήρα διέφερε σημαντικά από περιοχή σε περιοχή, ανάλογα με τον σταθμητικό κανόνα που ακολουθούσε κάθε νομισματοκοπία.

Το νόμισμα στις εκδόσεις μας

Ο χρυσός στατήρας Φιλίππου Β΄ περιλαμβάνεται στο βιβλίο Μακεδονίας Νόμισμα από τη Συλλογή της Alpha Bank της Δρ Δήμητρας Τσαγκάρη. Το βιβλίο αναφέρεται στη νομισματοκοπία της Μακεδονίας και περιλαμβάνει 171 φωτογραφίες νομισμάτων.

Μπορείτε να αγοράσετε το βιβλίο Μακεδονίας Νόμισμα από τη Συλλογή της Alpha Bank από το e-shop της Alpha Bank.

Η Νομισματική Συλλογή της Alpha Bank δεν είναι ανοικτή για το κοινό.

Αν είστε ερευνητής ή ερευνήτρια, μπορείτε να μας επισκεφτείτε κατόπιν ραντεβού.

Για να κλείσετε ραντεβού, επικοινωνήστε μαζί μας.