Χρυσός στατήρας Παντικαπαίου

Εμπρόσθια όψη

Κεφαλή Πάνα με στεφάνι κισσού, σε αριστερό προφίλ.

Οπίσθια όψη

Γρύπας που βαδίζει πάνω σε στάχυ με δόρυ στο στόμα. Περιμετρικά υπάρχει η επιγραφή «ΠΑΝ».

Ο δρόμος των ιχθύων

Τα λείψανα του αρχαίου ελληνικού οικισμού του Παντικαπαίου βρίσκονται στο εσωτερικό του κόλπου των στενών της σύγχρονης πόλης Κερτς της Ουκρανίας. Το θαλάσσιο αυτό πέρασμα στη βορειοανατολική γωνία της Κριμαϊκής χερσονήσου ενώνει την Αζοφική Θάλασσα με τον Εύξεινο Πόντο. Κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Κιμμέριος Βόσπορος.

Από τα αρχαία χρόνια τα στενά αυτά ήταν διάσημα για την αφθονία τους σε ψάρια. Από εκεί πήρε το όνομά του και ο οικισμός. Οι λέξεις Panti και Kapa στην παλαιοπερσική γλώσσα φαίνεται να σημαίνουν «ο δρόμος των ιχθύων».

Η ίδρυση της αρχαίας αποικίας τοποθετείται στις αρχές του 6ου αιώνα π.Χ. Πρόκειται για την παλαιότερη ελληνιστική αποικία στις όχθες του Κιμμερίου Βοσπόρου. Οι άποικοι ήταν μιλησιακής καταγωγής. Ωστόσο, δεν αποκλείεται και η συμμετοχή Ελλήνων από την ευρύτερη περιοχή των νησιών της ανατολικής Ελλάδας και των ελληνικών πόλεων της δυτικής μικρασιατικής ακτής.

Η νομισματοκοπία του Παντικαπαίου

Το Παντικαπαίο άρχισε να κόβει νομίσματα κατά τον πρώιμο 5ο αιώνα π.Χ. Ωστόσο, τα αριστουργήματα του νομισματοκοπείου του είναι οι χρυσές του εκδόσεις που χρονολογούνται στον 4ο αιώνα π.Χ.

Ο τραγοπόδαρος θεός Πάνας

Ο Πάνας είναι ο αποκρουστικός θεός που δημιουργεί σύγχυση σε όποιον τον αντικρίζει. Είναι αυτός που δημιουργεί τον πανικό, λέξη η οποία παράγεται από το όνομά του.

Ήταν γιος του Ερμή και κάποιας νύμφης από την Αρκαδία. Γεννήθηκε με πόδια τράγου, γενειάδα, μυτερά αυτιά, 2 κέρατα στο κεφάλι και έντονη τριχοφυΐα σε όλο το σώμα. Μόλις τον αντίκρισε η μητέρα του, τρόμαξε από την αποκρουστική όψη του και τράπηκε σε φυγή.

Ο Ερμής τον λυπήθηκε και τον οδήγησε στον Όλυμπο. Όταν τον είδαν οι θεοί, άρχισαν να γελούν. Ο Διόνυσος, ως θεός του κεφιού, τον περιέλαβε αμέσως στην ακολουθία του.

Η λατρεία του Πάνα ήταν αρκετά διαδεδομένη και ξεκίνησε από τη γενέτειρά του την Αρκαδία. Θεωρείται επίσης προστάτης του Αντιγόνου Γονατά, βασιλιά της Μακεδονίας. Αναφέρεται ότι στη μάχη της Λυσιμάχειας στη Θράκη το 277 π.Χ. εμφανίστηκε ο Πάνας, δημιούργησε πανικό στο αντίπαλο στρατόπεδο των Γαλατών, και έτσι χάρισε τη νίκη στον Αντίγονο.

Οι φύλακες του χρυσού

Ο συνδυασμός του Πάνα με τον χρυσοφύλακα γρύπα στον χρυσό στατήρα πιθανόν συνδέεται με τη φύλαξη των μεταλλείων χρυσού που υπήρχαν στην περιοχή του Παντικαπαίου.

O Πάνας συμβολίζει τον φόβο που κάνει τους ανθρώπους να τρέπονται σε άτακτη φυγή.

Ο γρύπας είναι μυθικό ον με σώμα λέοντος, κεφαλή και φτερά αετού. Έχει χθόνια χαρακτηριστικά (δηλαδή, ανήκει στον κάτω κόσμο), συνδέεται με τον ορυκτό χρυσό και θεωρείται φύλακας των μεταλλείων χρυσού και αργύρου.

Η απεικόνιση του γρύπα στην οπίσθια όψη του νομίσματος θυμίζει την αναφορά του Ηροδότου στους «χρυσοφύλακας γρῦπας» του βορρά. Επιπλέον, το στάχυ πάνω στο οποίο βαδίζει ο γρύπας αποτελεί αναφορά στον πλούτο της περιοχής σε σιτηρά.

Ο στατήρας στην αρχαιότητα

Η λέξη στατήρας αναφέρεται σε μία από τις ονομαστικές αξίες των αρχαίων νομισμάτων. Ετυμολογικά προέρχεται από τη φοινική λέξη «σέκελ» (schequel), που σήμαινε νόμισμα ζυγισμένο με συγκεκριμένο βάρος.

Το βάρος του στατήρα διέφερε σημαντικά από περιοχή σε περιοχή, ανάλογα με τον σταθμητικό κανόνα που ακολουθούσε κάθε νομισματοκοπία.

Η Νομισματική Συλλογή της Alpha Bank δεν είναι ανοικτή για το κοινό.

Αν είστε ερευνητής ή ερευνήτρια, μπορείτε να μας επισκεφτείτε κατόπιν ραντεβού.

Για να κλείσετε ραντεβού, επικοινωνήστε μαζί μας.