Κωνσταντίνος Παρθένης, Αθηνά

Η απεικόνιση της θεάς Αθηνάς 

Ο πίνακας απεικονίζει ημίσωμη τη θεά Αθηνά, σε αυστηρό προφίλ, μεγαλειώδη και επίσημη. Φέρει την πλήρη πολεμική της εξάρτυση: πανοπλία, κράνος και ασπίδα. 

Η απόδοση της μορφής είναι έντονα αφαιρετική και περιγραμματική. Το στοιχείο αυτό θυμίζει αντίστοιχα εικονογραφικά πρότυπα της αρχαίας ελληνικής αγγειογραφίας. 

Μια χαρακτηριστική προσωπογραφία 

Η Αθηνά συγκεντρώνει τα χαρακτηριστικά στοιχεία των περισσότερων προσωπογραφιών του Παρθένη: 

• Τονισμός του προσώπου. 
• Περιορισμένη χρωματική γκάμα. 
• Απροσδιόριστος χώρος. 

Λίγα λόγια για τη ζωή του 

Ο Κωνσταντίνος Παρθένης (1878-1967) γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια. Σπούδασε Ζωγραφική στη Βιέννη (1895-1903) με δάσκαλο τον Karl Wilhelm Diefenbach. 

Το 1903 ήρθε για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Από το 1909 έως το 1911 έμεινε στο Παρίσι. Στη συνέχεια επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα έως το 1917. Την ίδια χρονιά μετέβη στην Αθήνα, όπου μαζί με άλλους προοδευτικούς καλλιτέχνες ίδρυσε την ομάδα «Τέχνη». Το 1929 διορίστηκε καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου παρέμεινε μέχρι το 1948.  

Πέθανε σε ηθελημένη πλήρη απομόνωση. 

Εικαστικές επιρροές 

Ο Παρθένης κατόρθωσε να υπερβεί τα συντηρητικά ακαδημαϊκά πρότυπα με πολλές δυσκολίες. Προσάρτησε με τόλμη τύπους της αρχαίας και της βυζαντινής τέχνης, του ιμπρεσιονισμού και του συμβολισμού. 

Τα πρώτα χρόνια του έργου του χαρακτηρίζονται από την έντονη επίδραση της Sezession (Σεζεσιονισμός ή Απόσχιση). Η Sezession ήταν η βιεννέζικη εκδοχή του συμβολισμού και της αρ νουβό. Μεγάλη επιρροή του Παρθένη ήταν ο Αυστριακός Gustav Klimt. 

Στο Παρίσι ο ζωγράφος ήρθε σε επαφή με τους μεταïμπρεσιονιστές και τους φωβιστές. Tο έργο του σφράγισαν κυρίως οι Γάλλοι συμβολιστές και ζωγράφοι της ομάδας Nabi. 

Στα ώριμα έργα του διακρίνονται επιρροές από βυζαντινούς αγιογράφους καθώς και από τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο. 

Χαρακτηριστικά του έργου του 

Ο Παρθένης οραματίστηκε μέσω της τέχνης του την ιδεατή Ελλάδα και το αίτημα προσδιορισμού της εθνικής ταυτότητας. Διαμόρφωσε μια αμιγώς ιδιότυπη έκφραση, που σφραγίστηκε από τον ιδεαλισμό, τη λιτότητα, την καθαρότητα και την αποπνευμάτωση. 

Τα πρώτα του έργα έχουν στοιχεία όπως: την ανάπτυξη της σύνθεσης στην επιφάνεια, τον υψηλό ορίζοντα χωρίς ουρανό, τη διακοσμητική σχηματοποίηση, τη στιγμογραφία (pointillisme) και τα ψυχρά χρώματα. 

Στο ώριμο έργο του οι μορφές του βρίσκονται σε έναν υπερβατικό χώρο. Ο χρόνος έχει καταλυθεί, ενώ ο ορατός κόσμος έχει γίνει πνευματικός μέσω της τεχνικής. Η χρωστική ουσία έχει χάσει την υλική της υπόσταση. Έχει γίνει μια καθαρά πνευματική προβολή. 

Ένας καταξιωμένος καλλιτέχνης 

Ο Παρθένης θεωρείται δικαίως ως μια εξέχουσα, αν όχι η σημαντικότερη, καλλιτεχνική φυσιογνωμία της νεοελληνικής τέχνης. Μελετητές του έργου του τον χαρακτήρισαν ως «έναν από τους πατέρες της ελληνικής ζωγραφικής του 20ού αιώνα μαζί με τον Μαλέα και τον Μπουζιάνη». 

Έλαβε πολλές διακρίσεις με σημαντικότερες: 

• Το Φθινοπωρινό Σαλόνι του 1910 στο Παρίσι, όπου το έργο του Πλαγιά τιμήθηκε με βραβείο. 
• Την Μπιενάλε της Βενετίας (1934). 
• Το χρυσό βραβείο που κέρδισε το έργο του Μάχη του Ηρακλή με τις Αμαζόνες, στη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού (1937). 
• Την εκπροσώπηση της Ελλάδας στην Μπιενάλε της Βενετίας (1938). 
• Το παράσημο του Ταξιάρχη του Βασιλέως Γεωργίου Α΄, που του απονεμήθηκε το 1954. 
• Το παράσημο του Χρυσού Ταξιάρχη του Φοίνικος (1965). 

Οι στενοί δεσμοί του Παρθένη με τη Λαϊκή Τράπεζα 

Ο Παρθένης συνδεόταν φιλικά με τους φιλότεχνους αδερφούς Διονύσιο και Σπυρίδωνα Λοβέρδο. Τα 2 αδέρφια ήταν τραπεζίτες και ιδρυτές της Λαϊκής Τράπεζας, ενός από τα τραπεζικά ιδρύματα που αποτελούν τη σημερινή Alpha Bank. 

Μάλιστα, η Αθηνά, γνωστή και με τον τίτλο Ξανθιά Αθηνά, ήταν δώρο του προσωπικού της Λαϊκής Τράπεζας στον Γενικό Διευθυντή τον Απρίλιο του 1931. Σχετική αναφορά υπάρχει στο πίσω μέρος του έργου. 

Το έργο στις εκδόσεις μας 

Η Αθηνά του Κωνσταντίνου Παρθένη αναφέρεται στις εκδόσεις της Alpha Bank: 

• Η Συλλογή της Alpha Bank. Ζωγραφική – Χαρακτική – Γλυπτική, σε επιμέλεια της Ειρήνης Οράτη. Είναι μια επετειακή έκδοση για τα 125 χρόνια από την ίδρυση της Alpha Bank.
  Μπορείτε να αγοράσετε την έκδοση Η Συλλογή της Alpha Bank. Ζωγραφική – Χαρακτική – Γλυπτική από το e-shop της Alpha Bank. 
• Η Συλλογή της Alpha Bank. Ελληνική Τέχνη από το 1920 έως σήμερα, σε επιμέλεια της Ειρήνης Οράτη. Η έκδοση συνόδευσε έκθεση της Συλλογής στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη.
  Μπορείτε να αγοράσετε την έκδοση Η Συλλογή της Alpha Bank. Ελληνική Τέχνη από το 1920 έως σήμερα από το e-shop της Alpha Bank. 

Άλλες βιβλιογραφικές αναφορές 

Η Αθηνά του Κωνσταντίνου Παρθένη αναφέρεται στο βιβλίο Κ. Παρθένης. Η ζωή και το έργο του Κωστή Παρθένη, του Ε.Δ. Ματθιόπουλου. 

Η Συλλογή Έργων Τέχνης της Alpha Bank δεν είναι ανοικτή για το κοινό. 

Αν είστε ερευνητής ή ερευνήτρια, μπορείτε να μας επισκεφτείτε κατόπιν ραντεβού.

Για να κλείσετε ραντεβού, επικοινωνήστε μαζί μας.