Γιώργος Ζογγολόπουλος, Ελιά

Ένα έργο δημόσιας γλυπτικής 

Η Ελιά κοσμεί τον εξωτερικό χώρο του καταστήματος της Alpha Bank στο Ψυχικό, στη Λεωφόρο Κηφισίας. Αποτελεί δείγμα του ενδιαφέροντος του Γιώργου Ζογγολόπουλου για τη δημόσια και την υπαίθρια γλυπτική. 

Το έργο εντάσσεται χρονολογικά στην ομάδα έργων που ο γλύπτης φιλοτέχνησε από το 1969 και μετά. Εκείνη την περίοδο ο Ζογγολόπουλος ξεκίνησε να πειραματίζεται με τη δομή και τον φυσικό φωτισμό. 

Η Ελιά ανάμεσα στα φυτά του κήπου 

Το έργο είναι τοποθετημένο σε τσιμεντένια βάση μεγάλου ύψους. Σκοπός είναι να προβάλλει ανάμεσα και πάνω από τα φυτά του μικρού κήπου, στον περίγυρο του καταστήματος. 

Δίνεται έτσι μια διαφορετική απεικόνιση της φύσης και μια παραλλαγή στο οικείο φυσικό περιβάλλον. 

Αφαίρεση, κυβισμός και ο ρόλος της φύσης 

Η Ελιά είναι ένα γλυπτό με αφαιρετικά και κυβιστικά στοιχεία. Η διάρθρωση του μετάλλου θυμίζει τη δομή ενός δέντρου με τον κορμό και τη φυλλωσιά του. Ο μεταλλικός όγκος είναι απαλλαγμένος από την αίσθηση του βάρους, χάρη στα ανοίγματα που υπάρχουν μεταξύ των μερών του έργου, καθώς και το παιχνίδισμα μεταξύ φωτός και σκιάς που δημιουργούν. 

Η φύση δεν αποτελεί απλώς το θέμα απεικόνισης του έργου. Πρόκειται για έναν σημαντικό παράγοντα που χωρίς αυτόν το έργο θα έχανε τη σημασία του. Μέσα από τις διαβαθμίσεις στο φως, τον όγκο και τη φόρμα, το έργο δίνει διαφορετικό εικαστικό αποτέλεσμα ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και την ώρα της ημέρας. Το στοιχείο αυτό παρατηρείται στα περισσότερα έργα του καλλιτέχνη. 

Λίγα λόγια για τη ζωή του 

Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος (1903-2004) γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (1924-1930) με δάσκαλο τον Θωμά Θωμόπουλο.  

Την περίοδο 1930-1938 εργάστηκε στο αρχιτεκτονικό τμήμα του Υπουργείου Παιδείας. Εκεί μελέτησε κυρίως ναούς, μουσεία και σχολικά συγκροτήματα. Παραιτήθηκε από τη θέση αυτή για να αφοσιωθεί στη γλυπτική. 

Το 2004 ίδρυσε το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου. Εκεί κληροδότησε μεγάλο μέρος του έργου του. 

Εικαστικές επιρροές 

Το 1937 ο Ζογγολόπουλος ταξίδεψε στο Παρίσι όπου ήρθε σε επαφή με το έργο του Γάλλου γλύπτη Charles Despiau. Το 1949, με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης, συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι, όπου μαθήτευσε δίπλα στον Marcel Gimond.  

Το 1952, με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών, πήγε στην Ιταλία, όπου ειδικεύτηκε στις τεχνικές της χαλκοχυτικής. Εκεί μελέτησε επίσης γλυπτά καλλιτεχνών της Αναγέννησης, όπως του Μιχαήλ Άγγελου (Michelangelo), του Andrea Pisano και του Donatello. Τότε έκανε στροφή από τον ρεαλισμό στην αφαίρεση, που χαρακτηρίζει μεγάλο μέρος του έργου του. 

Σημαντική επιρροή για τον Ζογγολόπουλο υπήρξε και το κίνημα του κυβισμού, που είχε ως χαρακτηριστικό του τα έντονα γεωμετρικά σχήματα. Παράδειγμα κυβιστικής επιρροής στο έργο του είναι το γλυπτό ΔΕΘ, ένα από τα πρώτα δείγματα μοντερνισμού στην Ελλάδα (1966). 

Αγαπημένα θέματα 

Ο Ζογγολόπουλος ασχολήθηκε με το μέτρο και την αρμονία στην τέχνη του, που παρέμεινε ανθρωποκεντρική καθόλη τη διάρκεια της πορείας του. 

Ο καλλιτέχνης διαμόρφωσε σταδιακά ένα έργο σε άμεσο διάλογο με τον περιβάλλοντα χώρο. Το πέτυχε μέσω της ευρηματικής ενσωμάτωσης της κίνησης αλλά και των στοιχείων του νερού και του ήχου στα γλυπτά του. 

Τεχνοτροπία 

Ο Ζογγολόπουλος ήταν ένας από τους σημαντικότερους εκφραστές των νέων τάσεων στη νεοελληνική γλυπτική του 20ού αιώνα. Ξεκίνησε από τη ρεαλιστική απεικόνιση της ανθρώπινης μορφής. Προχώρησε σταδιακά στη σχηματοποίηση και την αφαιρετική απόδοση περίπου από το 1960. Δημιούργησε αφαιρετικές συνθέσεις από μέταλλο στο πλαίσιο μιας κατασκευαστικής αντίληψης. 

Πληθώρα υλικών 

Στην αρχή της πορείας του ο Ζογγολόπουλος χρησιμοποίησε γύψο, μάρμαρο, πέτρα και ορείχαλκο. Σταδιακά, τα υλικά του εμπλουτίστηκαν με νίκελ, γυαλί, πλεξιγκλάς, ανοξείδωτο μέταλλο, φακούς, ελατήρια, καρφιά, σωλήνες, ομπρέλες και βέργες, σε ποικίλους συνδυασμούς. 

Πέρα από τα υλικά, καθοριστικοί παράγοντες στα έργα του είναι η ενσωμάτωση του κενού, το νερό, ο ήχος και η κίνηση. Τα στοιχεία αυτά είναι πολύ σημαντικά για την τελική εντύπωση. 

Ένας καταξιωμένος καλλιτέχνης 

Ο Ζογγολόπουλος έλαβε πολλές επίσημες διακρίσεις. Έργα του βρίσκονται σε σημαντικούς δημόσιους χώρους στην Ελλάδα, την Ευρώπη και την Αμερική. Πολλές ελληνικές και ξένες συλλογές όπως και μουσεία φιλοξενούν έργα του. 

Ο καλλιτέχνης συμμετείχε σε 11 Μπιενάλε από το 1940 έως το 2001. Έλαβε επίσης μέρος σε δεκάδες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό. 

Το έργο στις εκδόσεις μας 

Η Ελιά του Γιώργου Ζογγολόπουλου αναφέρεται στις εκδόσεις της Alpha Bank: 

• Η Συλλογή της Alpha Bank. Ζωγραφική – Χαρακτική –Γλυπτική, σε επιμέλεια της Ειρήνης Οράτη. Είναι μια επετειακή έκδοση για τα 125 χρόνια από την ίδρυση της Alpha Bank.
  Μπορείτε να αγοράσετε την έκδοση Η Συλλογή της Alpha Bank. Ζωγραφική – Χαρακτική – Γλυπτική  από το e-shop της Alpha Bank. 
• Η Συλλογή της Alpha Bank. Ελληνική Τέχνη από το 1920 έως σήμερα, σε επιμέλεια της Ειρήνης Οράτη. Η έκδοση συνόδευσε έκθεση της Συλλογής στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη. 
  Μπορείτε να αγοράσετε την έκδοση Η Συλλογή της Alpha Bank. Ελληνική Τέχνη από το 1920 έως σήμερα από το e-shop της Alpha Bank. 
• Περιοδικό Μαζί (τχ. 28, Iούνιος 2016 και τχ. 54 Φεβρουάριος 2019). 

Άλλες βιβλιογραφικές αναφορές 

Η Ελιά του Γιώργου Ζογγολόπουλου αναφέρεται στο βιβλίο Ζογγολόπουλος, του Δημήτρη Παυλόπουλου.

Η Ελιά του Γιώργου Ζογγολόπουλου είναι δημόσιο γλυπτό και κοσμεί τον εξωτερικό χώρο του καταστήματος της Alpha Bank στο Ψυχικό, Λ. Κηφισίας 214. 

Η πρόσβαση είναι ελεύθερη για όλους.