Α. Τάσσος, Επιτάφιος (εικονογράφηση)

Η ποιητική συλλογή 

Ο Γιάννης Ρίτσος έγραψε τον Επιτάφιο για τον θάνατο ενός νέου κατά τη διάρκεια εργατικών κινητοποιήσεων στη Θεσσαλονίκη το 1936. Το γεγονός, καθώς και ο θρήνος της μάνας, συγκλόνισαν και ενέπνευσαν τον ποιητή. 

Η επιλογή του Τάσσου για την εικονογράφηση της μεταγενέστερης αυτής έκδοσης δεν ήταν καθόλου τυχαία. Ως καλλιτέχνης έδειχνε μεγάλο ενδιαφέρον για τα  σύγχρονα ιστορικά γεγονότα και τις κοινωνικές εξελίξεις. 

Η προμετωπίδα 

Απεικονίζεται ο Τάσος Τούσης, ο νεκρός στον οποίο αφιερώνεται ο Επιτάφιος. Τη μορφή πλαισιώνουν ως συμβολικά στοιχεία: 

• Τα εργοστάσια της Θεσσαλονίκης. 
• Ένα φωτοστέφανο γύρω από το κεφάλι του νεαρού.    

Περιεχόμενο και τεχνοτροπία 

Ο Τάσσος φιλοτέχνησε άλλες 5 ολοσέλιδες, ασπρόμαυρες ξυλογραφίες για να συνοδεύσει τα ποιήματα της έκδοσης. Η ξυλογραφία του πρώτου ποιήματος απεικονίζει τον θρήνο της μητέρας του νέου. 

Ο χαράκτης χρησιμοποίησε το χαρακτηριστικό ιδίωμά του που τον καθιέρωσε στον χώρο. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την αποτύπωση της εκφραστικότητας των ματιών. Τα σώματα ακολουθούν τους εικονογραφικούς τύπους της βυζαντινής τέχνης. Παράλληλα, χρησιμοποιεί προπλασμό, δηλαδή αρχική εφαρμογή του πιο σκούρου χρώματος της σύνθεσης σε όλη την επιφάνεια του έργου. 

Η φωτοσκίαση και η προοπτική απουσιάζουν εντελώς. Ο συμβολισμός των παραστάσεων κατέχει τον κεντρικό ρόλο στη δημιουργία του έργου. 

Λίγα λόγια για τη ζωή του 

Ο Α. Τάσσος (Αναστάσιος Αλεβίζος, 1914-1985) γεννήθηκε στη Λευκοχώρα Μεσσηνίας. 

Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (1930-1939): 

• Ζωγραφική, με δασκάλους τον Θωμά Θωμόπουλο, τον Ουμβέρτο Αργυρό και τον Κωνσταντίνο Παρθένη.  
• Χαρακτική, με τον Γιάννη Κεφαλληνό, του οποίου υπήρξε από τους πρώτους σπουδαστές. 

Στην Κατοχή ήταν μέλος του ΕΑΜ Καλλιτεχνών. Σχεδίασε αφίσες και συμμετείχε στην εικονογράφηση αντιστασιακών λευκωμάτων. 

Εκτός από τη χαρακτική ασχολήθηκε εκτενώς, και με μεγάλη επιτυχία, με τις γραφικές τέχνες.  

Εικαστικές επιρροές 

Οι βασικοί σταθμοί στην πορεία του Τάσσου και τη διαμόρφωση της δημιουργικής του γλώσσας ήταν: 

• Η γνωριμία του με τον Δημήτρη Γαλάνη, θεμελιωτή της ελληνικής χαρακτικής. Αφορμή ήταν η έκθεση του Γαλάνη στο Ιλίου Μέλαθρον στην Αθήνα το 1928. 
• Η μαθητεία του κοντά στον κορυφαίο χαράκτη και διευθυντή της Σχολής Καλών Τεχνών Γιάννη Κεφαλληνό. Το εργαστήριο του Κεφαλληνού ήταν το φυτώριο της πρώτης γενιάς σημαντικών Ελλήνων χαρακτών. 
• Η θητεία του ως καλλιτεχνικού συμβούλου στο Εργοστάσιο Γραφικών Τεχνών Ασπιώτη-ΕΛΚΑ από το 1948 έως τον θάνατό του το 1985. 

Αρχικά, τα σχέδιά του έφεραν την επιρροή του εξπρεσιονισμού. Όταν γνώρισε το έργο του Γαλάνη, ωστόσο, επηρεάστηκε βαθιά από την οπτική του. 

Αγαπημένα θέματα 

Αρχικά, ο Τάσσος άντλησε θέματα από το ελληνικό τοπίο και την ιδιότυπη φύση του. Παράλληλα, ασχολήθηκε με τη ζωή της πόλης. Κοινός παρονομαστής στο έργο του, όμως, παρέμεινε πάντα το στοιχείο της κοινωνικής ευαισθησίας. 

Με την τεχνική της έγχρωμης ξυλογραφίας, προσανατολίστηκε στην απόδοση της ελληνικής υπαίθρου. Σε αυτό το πλαίσιο, εστίασε ιδιαίτερα στη γενέτειρά του, τη Μεσσηνία, και τους ανθρώπους της. 

Μετά το 1960, ο χαράκτης στράφηκε στις μεγάλες, αυστηρές συνθέσεις με συμβολικές μορφές. Δημιούργησε σειρές συμβολικών και μνημειακών έργων σε 2 περιόδους (Άσπρο-Μαύρο και Άσπρο-Μαύρο 2). Σε αυτήν τη φάση, ασχολήθηκε με: 

• Θέματα με έντονο το στοιχείο της κοινωνικής διαμαρτυρίας. 
• Εικαστική καταγραφή γεγονότων της πολιτικής ζωής στην Ελλάδα και την Κύπρο. 

Από τη χαρακτική στις γραφικές τέχνες 

Κατά την καλλιτεχνική του πορεία, ο Τάσσος επιδόθηκε ολοκληρωτικά στη χαρακτική και ειδικά στην ξυλογραφία. 

Μετά το 1950 και για περίπου μία δεκαετία, εγκατέλειψε την τεχνική της ασπρόμαυρης ξυλογραφίας και άρχισε να χρησιμοποιεί χρώμα στα χαρακτικά του. Αργότερα, επέστρεψε στην τεχνοτροπία που τον καθιέρωσε, με βασικά χαρακτηριστικά: 

• Μελετημένες μορφές. 
• Αφαιρετικά στοιχεία. 
• Βαθιές επιρροές από τη βυζαντινή αγιογραφία. 

Ο Τάσσος κατόρθωσε να συνδυάσει με αξιοθαύμαστο τρόπο τη χαρακτική και την ενασχόληση με τις γραφικές τέχνες. Η ξυλογραφία έπαιξε καθοριστικό ρόλο και στην πορεία του στις εικονογραφήσεις. Το 1936, μάλιστα, ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου είχε πει για τον Τάσσο ότι προοριζόταν για να εικονογραφεί βιβλία. 

Ο Τάσσος φιλοτέχνησε: 

• Εικονογραφήσεις βιβλίων και λευκωμάτων. 
• Αφίσες και έντυπα. 
• Γραμματόσημα για την Ελλάδα και την Κύπρο.  

Ένας καταξιωμένος δημιουργός 

Ο Τάσσος θεωρείται ένας από τους κορυφαίους Έλληνες χαράκτες της μεταπολεμικής περιόδου. 

Από το 1954, συνεργάστηκε με τα Ελληνικά Ταχυδρομεία για τον σχεδιασμό γραμματοσήμων. Διέκοψε τη συνεργασία το 1967, μόλις επιβλήθηκε η δικτατορία. 

Σχεδίασε, ωστόσο, όλα τα γραμματόσημα της Κυπριακής Δημοκρατίας από το 1962 έως τον θάνατό του το 1985. 

Με εξαίρεση την περίοδο της δικτατορίας, ο Τάσσος πραγματοποίησε σημαντικές ατομικές εκθέσεις. Κορυφαία ήταν η έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη το 1975, που προσέλκυσε πολλούς επισκέπτες. 

Η Εθνική Πινακοθήκη τίμησε τον καλλιτέχνη και με μια μεγάλη αναδρομική έκθεση το 1987. Σήμερα διαθέτει την πληρέστερη συλλογή έργων του.  

Ένα σπάνιο απόκτημα 

Η 30ή, πανηγυρική έκδοση του Επιταφίου του Γιάννη Ρίτσου από τις εκδόσεις Κέδρος, σε εικονογράφηση Α. Τάσσου, κυκλοφόρησε σε 2.000 αντίτυπα. Η Συλλογή Έργων Τέχνης της Alpha Bank κατέχει το αντίτυπο με αριθμό 2. 

Τυπώθηκε σε χαρτί Fabriano, στο εργοστάσιο γραφικών τεχνών Ασπιώτη-ΕΛΚΑ, με το οποίο ο Τάσσος συνεργαζόταν ως καλλιτεχνικός διευθυντής (1952-1985). 

Ο Α. Τάσσος και η Alpha Bank 

Η συνεργασία της Alpha Bank με τον Τάσσο άρχισε το 1964 και συνεχίστηκε έως το τέλος της ζωής του. Από το 1971 έως το 1980, ο χαράκτης ανέλαβε την καλλιτεχνική επιμέλεια όλων των εκδόσεών της. 

Φιλοτέχνησε επίσης έργα κατόπιν ανάθεσης. Μεταξύ αυτών ήταν και η προσωπογραφία του ιδρυτή της Alpha Bank Ιωάννη Φ. Κωστόπουλου, βασισμένη σε πίνακα του Γ. Ιακωβίδη.  

Στη Συλλογή Έργων Τέχνης της Alpha Bank περιλαμβάνεται επίσης, μεταξύ άλλων, το έργο του Μεσημέρι. 

Το έργο στις εκδόσεις μας 

Η εικονογράφηση του Τάσσου στον Επιτάφιο του Γιάννη Ρίτσου αναφέρεται στην έκδοση Η Συλλογή της Alpha Bank. Ζωγραφική – Χαρακτική – Γλυπτική, σε επιμέλεια της Ειρήνης Οράτη. Είναι η επετειακή έκδοση για τα 125 χρόνια από την ίδρυση της Alpha Bank. 

Μπορείτε να αγοράσετε την έκδοση Η Συλλογή της Alpha Bank. Ζωγραφική – Χαρακτική – Γλυπτική από το eshop της Alpha Bank. 

Η Συλλογή Έργων Τέχνης της Alpha Bank δεν είναι ανοικτή για το κοινό. 

Αν είστε ερευνητής ή ερευνήτρια, μπορείτε να μας επισκεφτείτε κατόπιν ραντεβού.

Για να κλείσετε ραντεβού, επικοινωνήστε μαζί μας.