Γιάννης Γαΐτης, Μορφές

Βασικά στοιχεία της σύνθεσης 

Οι Μορφές του Γιάννη Γαΐτη είναι δυναμικά σχεδιασμένες. Έχουν χωριστεί σε ομάδες μέσα σε στενές ζώνες. Βρίσκονται σε έναν κατακερματισμένο χώρο με ελάχιστα παραπληρωματικά στοιχεία. 

Κάποιες από αυτές διαφοροποιούνται από τις υπόλοιπες. Ξεχωρίζει η πρώτη που είναι και η μεγαλύτερη σε κλίμακα. Η τελευταία μοιάζει σαν να στέκεται μπροστά σε ένα παράθυρο. Διακρίνεται λόγω του καπέλου που φέρει. 

Η χρωματική κλίμακα περιορίζεται στο πορτοκαλί, το λευκό και το μαύρο. Δεν υπάρχουν διαβαθμίσεις ή φωτοσκιάσεις. 

Βασικό στοιχείο του έργου είναι η αφαιρετικότητα. Ο Γαΐτης παραθέτει μόνο τα σώματα, τα κεφάλια και τα μάτια των μορφών. Έτσι, ο θεατής έχει το περιθώριο να δώσει ο ίδιος την ερμηνεία που θέλει σε αυτές. 

Ο συμβολικός χαρακτήρας του έργου 

Το έργο είναι γεμάτο συμβολισμούς. Έχει ως σκοπό να καταγγείλει τον μαζικό εξανδραποδισμό της σύγχρονης κοινωνίας.  

Ο Γαΐτης φανερώνει τη διορατικότητά του μέσα από αυτή την προφητική σύνθεση. Κατακεραυνώνει ένα κοινωνικό φαινόμενο που στο μέλλον θα εξελισσόταν ακόμα περισσότερο και με μεγαλύτερους κινδύνους για την κοινωνία. 

Ο προάγγελος των έργων με τα ανθρωπάκια 

Οι Μορφές αποτελούν προάγγελο των μετέπειτα έργων του Γαΐτη. Τα έργα με τα ανθρωπάκια είναι ευρύτερα γνωστά και παρουσιάζουν απόλυτη τυποποίηση και επανάληψη των μορφών. 

Στις Μορφές, οι χαρακτηριστικές φιγούρες των μικρών ανθρώπων διατηρούν ακόμη μια στοιχειώδη διαφοροποίηση. Δεν έχουν αποκτήσει τα αναγνωρίσιμα ομοιόμορφα χαρακτηριστικά τους: το πανομοιότυπο ντύσιμο με ριγέ κοστούμι και καπέλο. 

Τα ανθρωπάκια αποτελούν ένδειξη διαμαρτυρίας για τη μαζικοποίηση του σύγχρονου ανθρώπου. 

Λίγα λόγια για τη ζωή του 

Ο Γιάννης Γαΐτης (1923-1984) γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών από το 1944 έως το 1951.  

Το 1954 εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Παρίσι. Εκεί παρακολούθησε μαθήματα στην Académie de la Grande Chaumière.  

Εικαστικές επιρροές 

Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στην Αθήνα, ο Γαΐτης συμμετείχε στην ίδρυση της ομάδας «Οι Ακραίοι». Στην ομάδα συμμετείχε επίσης ο Αλέκος Κοντόπουλος καθώς και άλλοι καλλιτέχνες που είχαν στραφεί στις αφηρημένες τάσεις. 

Τη δεκαετία του ’50, κατά τη διαμονή του στο Παρίσι, ο ζωγράφος δέχθηκε επιρροές από την άμορφη τέχνη. Αυτές συντέλεσαν σημαντικά στη δημιουργία των πρώτων δυναμικών μορφών και τον περιορισμό της χρωματικής κλίμακας στο άσπρο, το μαύρο, το κόκκινο και το μπλε. Το σχέδιο του μικρού ανθρώπου ήταν η φυσική εξέλιξη των παραπάνω. 

Από τα τοπία στα ανθρωπάκια 

Μέχρι το 1960 τα έργα του Γαΐτη αποτελούσαν αφηρημένες εξπρεσιονιστικές συνθέσεις και κυβιστικές απόψεις τοπίων. 

Λίγο μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’60 άρχισε να διαμορφώνει το προσωπικό του ύφος γύρω από την ανθρώπινη μορφή και όσα αυτή συμβολίζει. Έτσι δημιούργησε τα γνωστά σε όλους ανθρωπάκια. 

Τα ανθρωπάκια ήταν τα μέλη ενός απρόσωπου πλήθους μέσα στις σύγχρονες συνθήκες ζωής της άκριτης μαζικοποίησης. Αρχικά το ανθρωπάκι επαναλαμβανόταν γύρω από μια κεντρική παράσταση. Ακολούθησαν στη συνέχεια η σχηματοποίηση και η τυποποίησή του. 

Η αυθόρμητη εικονογράφηση του σύγχρονου κόσμου μέσα από τη δική του οπτική απέναντι στον άνθρωπο έγινε για τον εικαστικό μια αέναη εξερεύνηση. 

Με βάση το ανθρωπάκι, δημιούργησε επίσης κατασκευές και  γλυπτικές συνθέσεις, ενώ το μετέφερε και σε ρούχα, υφάσματα και παιχνίδια. 

Οι δυσκολίες πριν την καταξίωση 

Όταν ο Γαΐτης πρωτοεμφανίστηκε στον χώρο των εικαστικών τεχνών (δεκαετίες ’40 και ’50), η δουλειά του δεν έτυχε θερμής υποδοχής. Η άρνησή του να αποδεχθεί τον συγκερασμό της μοντέρνας τέχνης με την ελληνική παράδοση ερχόταν σε αντίθεση με τα έως τότε δεδομένα.  

Ο ίδιος γνώριζε πολύ καλά ότι η κριτική του στάση απέναντι στο φαινόμενο της μαζικοποίησης μπορεί να μη γινόταν εύκολα αποδεκτή από το κοινό. Όπως έλεγε: «Σήμερα κάνω το ανθρωπάκι. Δεν έχω τη δύναμη να το αλλάξω γιατί το ανθρωπάκι με αντιπροσωπεύει απόλυτα… ο κόσμος δεν θέλει να βλέπει τον εαυτό του σαν ανθρωπάκι. Γιατί σου λέει “δεν είμαι αυτός”. Και όμως είναι…». 

Με τον καιρό και μέσα από την πορεία του κατάφερε να διαψεύσει τις αρχικές αρνητικές προσδοκίες. Σήμερα το έργο του δεν είναι μόνο από τα πλέον αναγνωρίσιμα, αλλά αποτελεί μια ανεξάρτητη ενότητα στη σύγχρονη ελληνική τέχνη. Το έργο του Γαΐτη διακρίνεται για την πρωτοτυπία και τη συμβολικότητά του. 

Το έργο στις εκδόσεις μας 

Οι Μορφές του Γιάννη Γαΐτη αναφέρονται στις εκδόσεις της Alpha Bank: 

• Η Συλλογή της Alpha Bank. Ελληνική Τέχνη από το 1920 έως σήμερα, σε επιμέλεια της Ειρήνης Οράτη. Η έκδοση συνόδευσε έκθεση της Συλλογής στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη.
  Μπορείτε να αγοράσετε την έκδοση Η Συλλογή της Alpha Bank. Ελληνική Τέχνη από το 1920 έως σήμερα από το e-shop της Alpha Bank. 
• Η Συλλογή της Alpha Bank, Ελληνική Τέχνη από το 1950 έως σήμερα, σε επιμέλεια της Ειρήνης Οράτη. Η έκδοση συνόδευσε εκθέσεις της Συλλογής σε Λευκωσία, Λεμεσό και Λάρνακα το 2008. 
• Νέα Σύγχρονα Έργα από τη Συλλογή της Alpha Bank, σε επιμέλεια της Ειρήνης Οράτη. Στην έκδοση παρουσιάζονται 16 έργα της Συλλογής της Alpha Bank, που είναι φιλοτεχνημένα τις τελευταίες δεκαετίες. 

Άλλες βιβλιογραφικές αναφορές 

Οι Μορφές του Γιάννη Γαΐτη αναφέρονται και στις εκδόσεις: 

• Γ. Γαϊτης. Κριτικός Κατάλογος, 2003. 
• Μπια Παπαδοπούλου, Γιάννης Γαϊτης. Ένας ανατρεπτικός οραματιστής, 2007. 

Η Συλλογή Έργων Τέχνης της Alpha Bank δεν είναι ανοικτή για το κοινό. 

Αν είστε ερευνητής ή ερευνήτρια, μπορείτε να μας επισκεφτείτε κατόπιν ραντεβού.

Για να κλείσετε ραντεβού, επικοινωνήστε μαζί μας.