Θεόφιλος, Ο ήρως Μάρκος Μπότσαρης

Ο πλήρης τίτλος του πίνακα

Περιμετρικά, στο πάνω και το κάτω μέρος του έργου, εμφανίζεται ο τίτλος:

«Ο Ήρως Μάρκος Μπότσαρης έπεσε μαχόμενος εις εν Καρπενησίω στρατόπαιδον των Τούρκων το 1823. Εν Μυτιλήνη Έργον Θεοφίλου Γ.Χ. Μιχαήλ 1933».

Η αναπαράσταση του ήρωα

Ο Μάρκος Μπότσαρης φοράει χρυσοκεντημένη φορεσιά. Η μορφή του αγωνιστή είναι ήρεμη και συγκρατημένη. Στο δεξί χέρι κρατάει χατζάρι και στη ζώνη του φέρει μια πιστόλα. Στο αριστερό του χέρι κρατάει την ελληνική σημαία όπως ήταν την εποχή της Επανάστασης: άσπρη με έναν γαλάζιο σταυρό στη μέση.

Το φόντο που πλαισιώνει τον ήρωα είναι ένα καλοσχεδιασμένο φυσικό τοπίο. Στο κάτω μέρος της σύνθεσης υπάρχει βλάστηση, βράχια, ένα μονοπάτι και βουνά. Στο πάνω μέρος ένας ουρανός με 3 χρώματα πλαισιώνει τον Μπότσαρη και προβάλλει τη μορφή και την κίνησή του.

Εικονογραφικό πρότυπο

Η απεικόνιση του Μάρκου Μπότσαρη αναπαράγει τη γνωστή σύνθεση του Peter Von Hess (1792-1871) στην οποία απεικονίζεται ο Παναγιώτης Κεφαλάς να σηκώνει τη σημαία της ελευθερίας στα τείχη της Τριπολιτσάς.

Ο Γερμανός ζωγράφος διακρίθηκε για την απαθανάτιση ιστορικών στιγμών της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

Ο ήρως Μάρκος Μπότσαρης ανήκει σε μια μεγάλη ενότητα πινάκων του Θεόφιλου που έγιναν τα 3 τελευταία χρόνια της ζωής του.

Λίγα λόγια για τη ζωή του 

Ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ (1871-1934) γεννήθηκε στη Λέσβο. Ήταν αυτοδίδακτος.  

Το 1883 εγκατέλειψε τη γενέτειρά του και πήγε στη Σμύρνη. Έμεινε μέχρι την έναρξη του ελληνοτουρκικού πολέμου το 1897, στον οποίον συμμετείχε. 

Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στο Πήλιο. Το 1926 επέστρεψε στη Λέσβο. 

Ναΐφ ζωγραφική 

Η ζωγραφική του Θεόφιλου είναι απαλλαγμένη από τους αυστηρούς κανόνες της ακαδημαϊκής παράδοσης του 19ου αιώνα. Τη χαρακτηρίζει ένας πρωτόγνωρος, άδολος συναισθηματισμός που παραπέμπει σε ναΐφ ζωγράφους. 

Η τέχνη ναΐφ ξεχωρίζει για την παιδικού τύπου απλοϊκότητά της, τόσο στην επιλογή της ύλης όσο και σε αυτή του θέματος και της τεχνικής. Ο όρος προέρχεται από τη γαλλική λέξη naïve (=αφελής). Συχνά οι ναΐφ καλλιτέχνες ήταν αυτοδίδακτοι, χωρίς επίσημη τεχνική κατάρτιση. 

Αγαπημένα θέματα 

Η ζωγραφική του Θεόφιλου βασίζεται σε θρησκευτικά και εθνικά θέματα της ιστορίας του Ελληνισμού. Μεγάλη αδυναμία είχε σε θέματα και προσωπογραφίες από την Επανάσταση του 1821. 

Τα θέματά του προέρχονταν και από άλλες πηγές: λαϊκές λιθογραφίες, καρτ ποστάλ της εποχής, διαφημίσεις και εικονογραφήσεις. 

Καταξίωση με τη βοήθεια του Tériade 

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Θεόφιλος γνώρισε τον τεχνοκριτικό Στρατή Ελευθεριάδη-Tériade (1897-1983), που ζούσε στη Γαλλία. Η γνωριμία αυτή ήταν σημαντική για την αναγνώριση του έργου του. 

Ο Tériade, που καταγόταν κι αυτός από τη Λέσβο, φρόντισε ώστε ο ζωγράφος να έχει τα προς το ζην και να ζωγραφίζει ανενόχλητος. Η οικονομική βοήθεια που του προσέφερε έδωσε στον Θεόφιλο την άνεση να δημιουργήσει πάνω από 120 πίνακες μέσα σε 6 περίπου χρόνια. 

Τα έργα αυτά παρουσιάστηκαν στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι το 1936. Εκεί απέσπασαν τον θαυμασμό και την αναγνώριση του κοινού ως δείγματα ενός λαϊκού ζωγράφου της Ελλάδας. Ο Θεόφιλος δυστυχώς δεν πρόλαβε να ζήσει αυτήν την καταξίωση. 

Η επίδρασή του στη γενιά του ’30 

Το έργο του άσκησε επίδραση στις αισθητικές αντιλήψεις και την τεχνοτροπία των ζωγράφων της λεγόμενης γενιάς του ’30. Στη γενιά αυτή εντάσσονται οι σημαντικοί ζωγράφοι Φώτης Κόντογλου και Γιάννης Τσαρούχης.  

Χαρακτηριστικό της τέχνης του Μεσοπολέμου ήταν η επιστροφή στην παράδοση. Μετά την τραυματική εμπειρία της Μικρασιατικής Καταστροφής, η γενιά του ’30 έκανε μια συνειδητή στροφή στην ελληνικότητα. 

Η εθνική αυτοεπιβεβαίωση ήταν αναγκαία. Έτσι, η ελληνική και αγνή ζωγραφική του Θεόφιλου βρήκε τη θέση της σε αυτή τη γενιά καλλιτεχνών.  

Ένα σημαντικό απόκτημα 

Το έργο ανήκε στη Συλλογή της πρώην Εμπορικής Τράπεζας. Μετά τη συγχώνευση των δύο τραπεζικών ιδρυμάτων και την ενοποίηση των Συλλογών τους, πολλά έργα του Θεόφιλου περιήλθαν στη Συλλογή Έργων Τέχνης της Alpha Bank.

Το έργο στις εκδόσεις μας 

Ο ήρως Μάρκος Μπότσαρης του Θεόφιλου αναφέρεται στον κατάλογο
της έκθεσης «1821 Πριν και Μετά», που ήταν αφιερωμένη στα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821. Διοργανώθηκε από το Μουσείο Μπενάκη με τη σύμπραξη της Τράπεζας της Ελλάδος, της Εθνικής Τράπεζας και της Alpha Bank. 

Η Συλλογή Έργων Τέχνης της Alpha Bank δεν είναι ανοικτή για το κοινό. 

Αν είστε ερευνητής ή ερευνήτρια, μπορείτε να μας επισκεφτείτε κατόπιν ραντεβού.

Για να κλείσετε ραντεβού, επικοινωνήστε μαζί μας.